Prawidłowy zbiór warzyw

Większość ogrodów posiada część specjalnie przeznaczoną do uprawy roślin użytkowych. Najczęściej jest nim przydomowy warzywnik. To w nim sadzimy nasze ulubione warzywa. Do zasadności wygospodarowania odrobiny miejsca w ogrodzie i uprawy warzyw nie trzeba chyba nikogo przekonywać. Wyhodowane przez siebie plony smakują o niebo lepiej niż kupowane w sklepie. Często są też dużo zdrowsze. Aby jednak w pełni wykorzystać wszystkie cenne składniki odżywcze i wyborny smak naszych warzyw, należy zbierać je we właściwy sposób.

Kiedy zbiera się warzywa?

O wartości odżywczej oraz smakowej w dużej mierze decyduje termin zbiorów. Termin zbioru większości warzyw przypada przed osiągnięciem przez nie stadium dojrzałości biologicznej. Co to oznacza w praktyce? Otóż, warzywa należy zebrać zanim wytworzą się nasiona, gdyż na tym etapie rozwoju części jadalne warzyw są już zwykle zdrewniałe, niesmaczne, lub niejadalne. Wyjątek stanowią warzywa, których plonem są owoce. Zbiera się je zanim osiągną dojrzałość fizjologiczną. Zbiór pozostałych gatunków warzyw należy przeprowadzić jeszcze przed kwitnieniem, gdy tkanki są soczyste i delikatne, czyli w pełni swojego rozwoju.

Warzywa do bezpośredniego spożycia najlepiej zbierać wcześnie rano, zanim obeschnie rosa, a sałatę bezpośrednio przez przyrządzeniem. Po zebraniu, warzyw nie powinno się pozostawiać na słońcu, ponieważ szybko tracą wówczas wiele cennych składników. Niektóre warzywa można przez dłuższy czas przetrzymać. Warunek jest jeden. Nie mogą być wilgotne, gdyż może to powodować ich gnicie. Dlatego warzywa do przechowywania należy zbierać przy suchej pogodzie, najlepiej po południu, ale przed wieczorną rosą.

Azotany i azotyny w warzywach

Azot w formie azotanowej jest bezpośrednio przyswajalny przez rośliny. Służy im jako podstawowy składnik pokarmowy do budowy białka i wielu innych związków chemicznych koniecznych do ich prawidłowego rozwoju i wzrostu. Pobieranie azotanów z gleby należy więc do cech wspólnych wszystkich roślin. Niektóre jednak mają skłonność do gromadzenia go w tkankach. Podczas przechowywania warzyw lub po ich spożyciu, w wyniku procesów trawiennych azotany przekształcane są w azotyny. Niekiedy przyswajanie azotanów może prowadzić do ich przemian w nitrozoaminy, które są bardzo szkodliwe dla zdrowia.

Zastanawiasz się zatem czego wynikiem jest gromadzenie się azotanów. Wynika ono z wielu czynników: nadmiernego nawożenia azotowego, niedoboru światła, wiek rośliny, może być też cechą gatunkową lub odmianową. Zwykle więcej azotanów zawierają warzywa uprawiane w szklarniach, niż te uprawiane w polu. Podobnie więcej azotanów jest w warzywach uprawianych na zbiór wiosenny i jesienny niż uprawiane na zbiór letni. Zawartość azotanu może również różnić się w poszczególnych częściach rośliny.

✔️RADA

Zawartość azotanów w warzywach korzeniowych i kapustnych można zmniejszać. W tym celu należy w słoneczny dzień wczesnym rankiem poruszyć roślinę lekko do góry, ale nie wyciągając jej całkowicie z ziemi. Dzięki temu uszkodzona zostanie większość korzeni włośnikowych, które służą do pobierania wody i azotanów. Do wieczora roślina zużyje więc zapas azotanów z tkanek.

Jak zmniejszyć zawartość azotanów w warzywach?

Poniżej przedstawiamy kilka praktycznych wskazówek, jak sami możemy zmniejszyć zawartość azotanów w uprawianych przez nas warzywach:

- na cztery tygodnie przed zbiorem warzyw zdejmij folię lub włókninę okrywającą rośliny. Duże nasłonecznienie sprawia, że azotany są intensywnie zużywane do budowy białka.

- utrzymuj równomierną wilgotność gleby, sprzyja to szybszemu zużywaniu azotanów.

- na trzy-cztery tygodnie przed zbiorem warzyw nie stosuj nawozu.

- warzywa mające skłonność do gromadzenia azotanów zbieraj wieczorem. W ciągu dnia część azotanów została bowiem zużyta do budowy białka.

- ponieważ azotany w największych ilościach gromadzą się w zgrubiałych nerwach liści, usuwaj nasadę m.in. liści sałaty.

 ℹ️ WARTO WIEDZIEĆ

Warzywa w zależności od gatunku różnią się skłonnością do kumulowania azotanów. Wśród najbardziej podatnych znajdują się: sałata, roszponka, rabarbar, boćwina, szpinak, rzodkiewka, rzodkiew, burak ćwikłowy, kalarepa. Średnie ilości tych związków gromadzą: warzywa kapustne, marchew oraz seler. Najmniejszą ilość azotanów kumulują: pomidory, ziemniaki, bakłażan, cukinia, ogórki, papryka, fasola oraz groch.

Jak zbierać warzywa do spożycia?

• Pomidor

Owoce ukręć z pędów, gdy ich kolor będzie intensywnie czerwony. Zielone pomidory zerwij przed nadejściem mrozów, a następnie przenieś je do domu, aby mogły dojrzeć.

• Sałata głowiasta, cykoria

Korzeń odetnij tuż przy ziemi. Nie dopuść, aby roślina wbijała się w pęd.

• Sałata liściowa

Zbieraj zewnętrzne liście, pozostawiając młodsze do dalszego rozwoju. Niektóre odmiany możesz ciąć przy ziemi, ich liście ponownie odrosną.

• Cukinia

Gdy owoce osiągną 15-20cm długości odetnij je nożem. Większe owoce oraz kwiaty męskie doskonale nadają się do faszerowania.

• Boćwina

Liście boćwiny zbieraj, gdy osiągną 15cm wysokości. Młodsze pozostaw na zgrubieniu. Zewnętrzne liście boćwiny szerokoogonkowej zbieraj na bieżąco.

• Brokuł

Zbieraj nierozwinięte kwiatostany (róże) wraz z około 10cm odcinkiem pędu. Zbiory powtarzaj w miarę pojawiania się nowych róż.

• Rzodkiewka

Nie zwlekaj zbyt długo ze zbiorem, ponieważ przerośnięte rzodkiewki są gąbczaste i mdłe w smaku. Duże, dobrze wybarwione zgrubienia zbieraj na bieżąco, wyciągając je z ziemi.

Jak zbierać warzywa do przechowywania?

• Marchew

Przed zbiorem spulchnij podłoże widłami. Liście ukręć, korzenie natomiast przechowuj w lekko wilgotnym piasku w chłodnym pomieszczeniu.

• Cebula

Rośliny wykopuj, gdy liście staną się żółte. Najlepiej użyć do tego widły. Po zbiorze pozostaw cebule na kilka dni na grządce, aby obeschły. Związaną w pęczki cebulę przechowuj w przewiewnym i suchym miejscu.

• Por

Rośliny wykop przed pierwszymi silniejszymi przymrozkami, korzenie i liście skróć. Pory przechowuj zakopane w piasku w skrzynce w piwnicy lub w inspekcie.

• Ziemniak

Gdy tylko łęty zżółkną i zaczną usychać możesz przystąpić do zbioru ziemniaków. Bulwy wykopuj widłami przy suchej pogodzie. Przechowuj w chłodnej, suchej i ciemnej piwnicy.

• Seler korzeniowy

Zbieraj jesienią przed nadejściem przymrozków. Liście i korzenie skróć na 3-5cm. Zebrany seler przechowuj w wilgotnym piasku w chłodnym pomieszczeniu.

• Burak ćwikłowy

Buraki, podobnie jak ziemniaki, wykopuj przy pomocy wideł. Do przechowania usuń zewnętrzne liście. Przechowuj w wilgotnym piasku w chłodnym miejscu.

• Kapusta biała, czerwona

Późną jesienią główki kapusty wyciągnij z ziemi wraz z korzeniem. Usuń resztki ziemi i zawieś za korzeń w chłodnym, ale nie mroźnym pomieszczeniu.