Winorośl - tajniki uprawy

Któż z nas nie zna ich smaku. Komu nie kojarzy się on z dzieciństwem.. I wreszcie - kto nie chciałby ich mieć w zaciszu swojego ogrodowego królestwa? Mowa oczywiście o winoroślach. To jedna z coraz chętniej uprawianych roślin owocowych. Nic w tym dziwnego! Jej owoce bowiem mają wspaniałe walory smakowe, właściwości zdrowotne a także szerokie zastosowanie w kuchni. Należy wiedzieć jednak, że aby móc cieszyć się smakiem winogron z własnej uprawy, konieczne jest wykonywanie odpowiednich zabiegów pielęgnacyjnych.

Winorośl, Vitis, lub popularne winogrona...

Mało kto wie, że winorośl to jedna z najstarszych roślin uprawianych przez człowieka. Przekopując historyczne źródła, można doszukać się informacji, że pierwsze ślady wina z winogron znaleziono na irańskiej wazie pochodzącej sprzed około 5500 lat. Robi wrażenie prawda? Człowiek od zawsze wiedział, co jest dobre… Taka już nasza ludzka natura. Obecnie najstarszą winorośl - mającą około 400 lat - możemy znaleźć w Mariborze w Słowenii. Znalazła się ona w Księdze Rekordów Guinnessa, a dowodem potwierdzającym jej wiek są dwa obrazy z 1657 i 1681 roku, przedstawiające budynek wraz z tą winoroślą. Do tej pory winorośl owocuje, a z jej owoców wytwarza się około 100 butelek wina rocznie.

Historia polskiego winiarstwa również sięga zamierzchłych czasów. Jak podają różne źródła, już od przyjęcia chrześcijaństwa na naszych ziemiach zaczęto prowadzić winnice. Zajmowali się nimi głównie Benedyktyni i Cystersi. Wytwarzali oni wino do celów liturgicznych. Z czasem uprawą winorośli zaczęły się trudnić inne grupy. W okresie przedwojennym, winnice słynące z produkcji wyśmienitego wina znajdowały się głównie na terenach Zielonej Góry. Winiarstwem zajmowali się przede wszystkim Niemcy i Żydzi. Po zakończeniu wojny zostali oni przesiedleni na zachód. Większość z winiarzy znalazła jednak swój azyl na terenach Australii - gdzie stali się jednymi z ojców sukcesu win australijskich. Winiarnie na ziemiach polskich bez należytej opieki szybko zostały przekształcone przez ówczesne władze na kartofliska i pola uprawne. Dopiero kilkanaście lat temu w Polsce ponownie zaczęły pojawiać się winnice. Obecne, polskie regiony uprawy winorośli i produkcji lokalnego wina to okolice Tarnowa, Wrocławia Zielonej Góry, Jura i pradolina Wisły w okolicach Kazimierza.

Winorośl nie jest typową dla naszego klimatu rośliną, jednakże nie ma żadnych przeciwwskazań, żeby rosła i obficie owocowała również w naszym ogrodzie. Botaniczny rodzaj winorośli (Vitis L.) obejmuje kilkadziesiąt gatunków, bez problemu mogących się ze sobą krzyżować. Połowa z nich pochodzi z terenów północnej i środkowej Ameryki. Drugą część stanowią dzikie winorośle ze wschodnich Chin, południowej Syberii, Korei i Wysp Japońskich. Ze względu na pochodzenie, łatwo możemy wywnioskować, że najbardziej będzie im sprzyjał ciepły i słoneczny klimat. Różnorodność odmian, pozwala nam jednak dopasować do swoich warunków i możliwości takie gatunki, przy których uprawie, nie będziemy natrafiać na większe trudności.

Winorośl - uprawa

Decydując się na zakup sadzonek winorośli należy się najpierw zastanowić, w jakim celu będziemy wykorzystywać owoce i kiedy będą się one pojawiały. Najlepsze będą odmiany wczesne i średnio-wczesne, ponieważ owoce pojawią się na nich jeszcze przed pierwszymi przymrozkami.

Winorośli nie możemy posadzić byle gdzie, aczkolwiek wymagania tej rośliny są dość skromne. Miejsce powinno być słoneczne, ciepłe i osłonięte przed wiatrami ( najbardziej groźne są mroźne wiatry, wiejące późną jesienią lub wczesną wiosną). Jeżeli winogrona będą rosnąć przy ścianie domu - to niech to będzie ściana południowa bądź zachodnia. Takie ściany oddają w nocy najwięcej zgromadzonego ciepła i dodatkowo będą podgrzewać winogrona nocą. Sadząc winorośl przy ścianie należy zachować od niej odstęp minimum 30 cm. Optymalna odległość między krzewami to około 1m. Winoroślą możemy obsadzać także pergole czy altany. Ale odmiany w ten sposób nasadzane muszą być mrozoodporne.

Winogrona nie lubią kwaśnej ziemi. Najlepsza dla nich będzie ziemia żyzna, głęboko prawiona, piaszczysto-gliniasta, lekko wilgotna, o odczynie prawie obojętnym (wahającym się od 6,5 do około 7,0 pH). Jeżeli na nasze nieszczęście mamy na ogrodzie zakwaszoną ziemię, to przed posadzeniem należy ją odkwasić. Można to zrobić za pomocą zwykłej, białej kredy. Po wykopaniu dołka, w którym chcemy umieścić sadzonkę, wsypujemy do niego rozdrobnioną kredę (tyle ile zmieści się w dłoni), a następnie przykrywamy cienką warstwą ziemi. To powinno pomóc. Na glebach żyznych i wilgotnych winorośl rodzi większe owoce i plon jest obfity, ale za to roślina później wchodzi w stan spoczynku zimowego. Natomiast na glebach słabych i suchych owoce są mniejsze i jest ich mniej, ale często są słodsze, a roślina lepiej przygotowuje się do zimowania i rzadziej przemarza. Więc.. decyzja tak naprawdę zależy od nas.

Wiele gatunków winorośli nie wykazuje niestety zbyt dużej odporności na niskie temperatury, więc w zimniejszych okresach wymagają one naszej pomocy. Dolna część dobrze zabezpieczy kopczyk np. z kory (im będzie on wyższy - tym lepiej). Górną część warto zabezpieczyć ( obustronnie) słomą, matami, czy białą agrowłókniną.

Winorośl jak nawozić?

Jeżeli chodzi o nawożenie, to należy to robić z umiarem. Zwłaszcza jeżeli chodzi o nawozy azotowe, ponieważ kosztem owoców uzyskamy jedynie wielkie i pięknie wyglądające... liście. Dobrym sposobem na zwiększenie owocowania oraz podniesienia odporności będzie na pewno zastosowanie mikoryzy przeznaczonej typowo dla winorośli. W przypadku tego nawozu nie ma mowy o przypadku. Jej zasługi potwierdzone są wieloletnimi badaniami. Winorośle, które rosną na glebach piaszczystych warto nawozić co roku nawozami organicznymi, takimi jak suchy obornik czy kompost. Obornikiem starajmy się nawozić od maja do sierpnia, natomiast dojrzałym kompostem (o konsystencji ziemi - bez azotu) można również nawozić jesienią.

Cięcie winorośli

Cięcie winogron to dość poważne i rozległe zagadnienie, które postaram się przedstawić w skrócie. Z pewnością pomoże nam zapanować nad nadmiernie rozszalałym pnączem. Winorośl musi mieć jeden główny pęd szkieletowy, z którego będą wyrastać pędy owocujące. Starajmy się je tak formować. Pierwsze cięcie powinno odbyć się na początku wiosny, kiedy pąki jeszcze śpią. Polega ono na całkowitym usunięciu jednej z dwóch wykształconych gałązek owocujących i skróceniu drugiej tak, aby pozostawić tylko dwa pąki. Z nich powstaną gałązki owocujące i te skraca się latem. Licząc od najniższego grona, nie mogą mieć więcej niż 3-4 liście. Jeżeli zaniechalibyśmy cięcia, większość składników pokarmowych zostanie spożytkowana na wzrost pędów i liści, a uzyskane owoce będą bardzo drobne i kwaśne. Pędy należy ciąć prosto, a nie na skos - aby nie kaleczyć nadmiernie rośliny i żeby rana była jak najmniejsza. Z przyciętych wiosną pędów nie powinien wypływać sok. Jeśli wypływa, to źle. Niestety - najściślej rzecz ujmując - sączący się sok oznacza, że przegapiliśmy najlepszy moment na cięcie, czyli do cięcia wzięliśmy się za późno. Wtedy najlepiej ograniczyć wiosenne cięcie do minimum. Jeśli zależy nam na bardzo dużych i słodkich winogronach, liczbę oczek trzeba bardzo ograniczyć. Jeżeli zaś winorośl ma być zasłoną w ogrodzie i wystarczą średnie owoce, tniemy oszczędniej.

Właściwości winogron

To, co cieszy nasze oko, a więc zdrowy i pięknie owocujący krzew, jest niezgłębioną kopalnią zdrowia. Najwięcej wartości odżywczych mają winogrona o owocach ciemnofioletowych, ponieważ zawierają najwięcej flawonoidów - naturalnych przeciwutleniaczy, które unieszkodliwiają wolne rodniki i dzięki temu chronią przed rakiem oraz chorobami serca. Odmiany ciemne są bogatsze także w żelazo. Co łączy wszystkie winogrona, bez względu na kolor owoców? Wszystkie zawierają witaminy C i A, witaminy z grupy B, potas, fosfor oraz wapń, magnez, cynk, miedź, żelazo. Ponadto należą do nielicznych owoców zawierających jod - niezbędny dla funkcjonowania tarczycy. Są także zasadotwórcze, co pomaga w pozbyciu się nagromadzonych w organizmie kwasów. Właściwości winogron doceniła także współczesna medycyna niekonwencjonalna - powstał nawet jej specjalny dział, który nosi nazwę ampeloterapia, czyli leczenie winogronami, sokiem winogronowym, a nawet winem.

Popularne odmiany winorośli

Patrząc na mnogość odmian winorośli, ciężko się zdecydować, co wybrać. Winogrona mogą być typowo deserowe. W tej grupie wyróżniamy odmiany o żółtych, zielonych, fioletowych, różowych czy granatowych owocach. Żółte lub zielone owoce będą miały - Arkadia, Palatina, Perła Zali, Regina, V 64035, Wostorg, Iza Zaliwska, Suwile, Aurora, Polar. Natomiast granatowe, różowe i fioletowe to: Agat Doński, Alden, Nero, Schuyler, Swenson Red, V 68021, Reliance, Chrupka Różowa, Alwood, Kodrianka, Buffalo, Lidia, Festivee. Popularne odmiany deserowo-winne o żółtych lub zielonych owocach to: Bianca, Jutrzenka, Sibera, Kristaly, Aurora, Ontario, Muscat Odeskij, Perła Zali, Refren, Seyval Blanc, Viktoria; oraz o granatowych lub fioletowych owocach: Swenson Red, Fredonia, New York Muscat, Leon Millot, Iliczewskij Rannij, Gołubok, Schuyler, Wisznowyj Rannyj, Sevar, Medina. Odmiany te od typowo deserowych różnią się tym, że są znacznie bardziej soczyste, co sprawia, że doskonale nadają się nie tylko do jedzenia na surowo, ale też na soki i domowe wina. Do odmian polecanych głównie do upraw altanowych należą: Ontario, Alwood, Svenson Red, Lidia, Isabella, Konkord Rosyjski.