Kozłek lekarski (Valeriana officinalis)

Bylina ta ma kłącza bez rozłogów lub z krótkimi podziemnymi rozłogami. Łodyga, wysokości 30-200 cm, jest prosto wzniesiona, kanciasta, bruzdowana, naga, tylko w węzłach nieco owłosiona, zielona lub fioletowo nabiegła.
Liście nie mają przylistków, są pierzastodzielne. Dolne i środkowe liście łodygowe wyrastają na długich ogonkach, 0 6-9 parach listków jajowatolancetowatych, brzegiem ząbkowanych, spodem na nerwach są najczęściej owłosione. Najwyższe liście są siedzące, dolne podsadki do 11-listkowe, górne lancetowate.
Kwiatostan jest duży, baldachokształtny, wielokwiatowy.

Kwiaty są obupłciowe. Kielich, o kilku (do kilkunastu) ząbkach zagiętych do środka, w czasie owocowania silnie się rozrasta w długie, pierzasto rozgałęziające się włoski puchu kielichowego. Korona jest dzwonkowato-lejkowata, różowa lub białoróżowa, do 5 mm długa. Pręciki i szyjka słupka wystają z rurki korony. Znamię jest dwu lub trójdzielne. Owocem jest jednonasienna niełupka z puchem pierzastym, nieco dłuższym od owocu. Kozłek kwitnie od końca czerwca do sierpnia.

Kozłek lekarski zastosowanie:

Surowiec zawiera olejek eteryczny, kwasy organiczne (benzoesowy, salicylowy), garbnik, cukry,, sole mineralne (bogate w mangan i wapń), tłuszcze, alkaloidy.

Napary z kłącza i korzeni, podobnie jak nalewka spirytusowa działają uspokajająco, rozkurczowo, wiatropędnie i przeciwbólowo. Stosuje się przy zaburzeniach systemu nerwowego, zawrotach głowy, migrenie, niepokojach, nerwicach, neurastenii, histerii, nerwobólach, nadciśnieniu, dolegliwościach sercowych i bólach żołądka na tle nerwowym.
Zewnętrznie zaleca się napar z kozłka lekarskiego do przemywania zmęczonych, zaczerwienionych powiek.